Engelliler evlerine hapsediliyor
Asansörlerde 'Güvenlik' Gerekçesiyle Erişilebilirlik Engelleniyor.Yeni Asansör Yönetmeliği, Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarını Dışarıda Bırakıyor
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın asansörlerde kabin iç kapısını zorunlu hale getiren düzenlemesi, özellikle eski binalarda yaşayan engelli ve tekerlekli sandalye kullanıcıları için ciddi bir erişim sorununa yol açtı. Uygulama, güvenlik gerekçesiyle savunulsa da sahada fiili bir hak ihlali olarak karşımıza çıkıyor.
Kabin İçi Kapı Zorunluluğu Erişilebilirliği Ortadan Kaldırıyor
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 13 Eylül 2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan “Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile 1 Temmuz 2023 itibarıyla asansörlerde kabin iç kapısı zorunlu hale getirildi. Güvenlik gerekçesiyle hayata geçirilen bu düzenleme, özellikle eski binalardaki küçük asansör kabinlerinde erişilebilirliği ciddi biçimde tartışmalı hale getirdi.
Türkiye’de konut stokunun büyük bir bölümünün eski binalardan oluştuğu düşünüldüğünde, dar kabinli asansörlere sonradan eklenen iç kapılar; tekerlekli sandalye ve akülü tekerlekli sandalye kullanıcılarının asansörleri kullanmasını fiilen imkânsız hale getiriyor. Bu durum, engelli bireylerin yıllardır yaşadıkları evlerde adeta mahsur kalmalarına neden oluyor.
Bu Bir Teknik Sorun Değil, Açık Bir Hak İhlalidir
Asansör, engelli bireyler için bir konfor aracı değil; eğitime, işe, sağlık hizmetlerine ve sosyal yaşama erişimin temel unsurudur. Erişilebilirliği ortadan kaldıran bir uygulamanın “güvenlik” gerekçesiyle savunulması kabul edilemez.
Güvenlik, engelli bireylerin hareket özgürlüğü yok edilerek sağlanamaz. Erişilemeyen her bina, engelli bireyler için yasaklı alan anlamına gelmektedir.
Engelliler Yok Sayılarak Hazırlanan Bir Yönetmelik
Daha da kaygı verici olan, bu düzenlemenin hazırlanma sürecinde engelli bireylerin ve temsilci örgütlerinin görüşlerine başvurulmamış olmasıdır. Saha testlerinin yapılmaması ve Türkiye’nin mevcut konut gerçekliğinin göz ardı edilmesi, sosyal devlet ilkesiyle bağdaşmamaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve tarafı olduğumuz Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, erişilebilirliği kamusal düzenlemelerde açık bir yükümlülük olarak tanımlamaktadır. Bu düzenleme ise dolaylı ayrımcılık niteliği taşımaktadır.
DEVA Partisi’nden Yönetmeliğe Eleştiri ve Çözüm Önerileri
DEVA Partisi İzmir İl Başkanı Aybar Uygur ile İl Başkan Yardımcısı ve geçmiş dönem Türkiye Sakatlar Derneği İzmir Şube Başkanı İlknur Peder, güvenlik ile erişilebilirliği karşı karşıya getiren bu yaklaşımın yanlış olduğunu vurguladı.
“Sorun çözümsüz değildir; sorun yanlış yönetmelik anlayışıdır” diyen parti temsilcileri şu çözüm önerilerini sundu:
Eski binalar ve küçük kabinli asansörler için erişilebilirlik istisnası getirilmelidir.
Kabin ölçüleri erişimi engelliyorsa, kabin iç kapısı zorunluluğu mutlak olmaktan çıkarılmalıdır.
Erişilebilirlik, periyodik kontrollerde güvenlik kadar bağlayıcı olmalıdır.
Engelli bireylerin kullanamadığı asansörler “uygun” kabul edilmemelidir.
Engelli örgütlerinin yer aldığı ortak teknik kurullar oluşturulmalıdır.
Yönetmelikler masa başında değil, sahada ve kullanıcılarla birlikte hazırlanmalıdır.
Tek tip uygulamalar yerine alternatif teknik çözümler kabul edilmelidir.
Sensörlü kapı sistemleri gibi erişimi bozmayacak güvenlik önlemleri geçerli sayılmalıdır.
Denetimler cezalandırıcı değil, çözüm üretici olmalıdır.
“Kırmızı etiket” uygulamaları engelliler için bir tehdit aracına dönüşmemelidir.
“Hiçbir Yönetmelik Engellileri Evlerine Hapsetme Hakkına Sahip Değildir”
Yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“Erişilemeyen her bina, engelli birey için yasaklı bir alandır.
Hiçbir yönetmelik, engelli yurttaşları evlerine hapsetme hakkına sahip değildir.”
Yetkililerden, güvenliği gerekçe göstererek eşit yurttaşlık hakkını ortadan kaldıran bu uygulamadan ivedilikle vazgeçilmesi ve yönetmeliğin erişilebilirlik temelinde yeniden düzenlenmesi talep edildi.
